مشخصات روغن موتور

اهمیت رنگ روغن موتور
رنگ روغن به تنهایی معیاری مناسب جهت تشخیص كیفیت روغن موتور نیست و فقط توسط افراد متخصص و یا با انجام آزمایش های مربوطه، می توان در مورد کیفیت روغن اظهار نظر نمود. مواد افزودنی مورد استفاده در روغن موتور، معمولا موجب تیره شدن رنگ آن می شوند. از طرف دیگر برخی از روغن ها، به دلایل خاصی حاوی رنگ می باشند که این رنگ به صورت عمدی به روغن اضافه می شود که مهمترین دلیل آن شناسایی روغن است. به عنوان مثال روغن دنده اتوماتیک خودرو طبق استاندارد باید دارای رنگ قرمز باشد تا از اختلاط آن با روغن های دیگر جلوگیری شود، زیرا سبب ایجاد ناسازگاری می شود.

اما در بیشتر روغن های تولیدی رنگ روغن ناشی از روغن پایه مصرفی و مواد افزودنی آن است و بسته به این که روغن پایه و مواد افزودنی چگونه و از کجا تامین شده باشد رنگ روغن ممکن است از زرد بسیار کمرنگ تا قهوه ای تیره تغییر کند.

فیلتر روغن و انواع آن
وظیفه ی اصلی فیلتر روغن در مدار روغن کاری، تصفیه روغن قبل از رسیدن به یاتاقان ها و سایر مواضع مصرف روغن می باشد. اما فیلترها فقط تا مدت معینی می توانند وظیفه ی خود را به خوبی انجام دهند وقتی عمر مفید فیلتر تمام شود، باید آن را تعویض کرد تا خللی در مدار روغن کاری ایجاد نشود.
 
 تعاریف مربوط به فیلتر روغن
ظرفیت فیلتر: مقدار آلاینده‌هایی که یک فیلتر می‌تواند در خود نگه دارد بدون آنکه آن را مجددا به جریان روغن پس دهد ظرفیت فیلتر روغن گفته شده و معمولا با واحد گرم بیان می‌گردد.
راندمان فیلتر: به درصدی از آلاینده‌های روغن که درون فیلتر به دام می‌افتند، راندمان فیلتر می گویند.

وظایف مختلف روانکار ها
نچه از یک روانکار انتظار می رود این است که در کنار کاهش اصطکاک و سهولت حرکت قطعات دستگاه، قابلیت  کاهش مصرف انرژی، محافظت قطعات از خوردگی، سایش و زنگ زدگی را نیز داشته باشد. به طور کلی مهم ترین وظایف یک روانکار عبارتند از: انتقال قدرت هیدرولیک، جلوگیری از تنش و ضربه، جابجا کردن آلاینده ها و آب بندی قطعات متحرک.

انتقال قدرت هیدرولیک
بیشترین وظایف روانکارهای جدید در محیط‌های هیدرولیک انجام می‌شود. وسایل اتوماتیک خودروهای سواری امروزی، بهترین مثال در این زمینه هستند. این دستگاه‌ها بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان سیالات انتقال قدرت هستند. همچنین بیشتر ماشین‌های صنعتی امروزی برای انتقال حرکت و نیرو از سیالات هیدرولیک استفاده می‌نمایند. سیالات استفاده شده در سیستم‌های متحرک باید از عهده انجام سه وظیفه انتقال قدرت با کمترین تلفات، روانکاری قسمت‌های متحرک و جلوگیری از خوردگی قسمت‌های فلزی بر‌آیند.

استاندارد ها و سطح کیفی روغن موتور
سطح کیفی روغن موتور با استاندارد های متفاوتی بیان می شود که این استاندارد ها عبارتند از: استاندارد آمریکایی انیستیتو  نفت آمریکا API، استاندارد اروپایی ACEA ، استاندارد ژاپنی JASO و استاندارد روسی AAE, GOST. در اینجا استاندارد روغن موتور مربوط به API آورده شده است:

رنگ روغن به تنهایی معیاری مناسب جهت تشخیص كیفیت روغن موتور نیست و فقط توسط افراد متخصص و یا با انجام آزمایش های مربوطه، می توان در مورد کیفیت روغن اظهار نظر نمود. مواد افزودنی مورد استفاده در روغن موتور، معمولا موجب تیره شدن رنگ آن می شوند. از طرف دیگر برخی از روغن ها، به دلایل خاصی حاوی رنگ می باشند که این رنگ به صورت عمدی به روغن اضافه می شود که مهمترین دلیل آن شناسایی روغن است. به عنوان مثال روغن دنده اتوماتیک خودرو طبق استاندارد باید دارای رنگ قرمز باشد تا از اختلاط آن با روغن های دیگر جلوگیری شود، زیرا سبب ایجاد ناسازگاری می شود.

اما در بیشتر روغن های تولیدی رنگ روغن ناشی از روغن پایه مصرفی و مواد افزودنی آن است و بسته به این که روغن پایه و مواد افزودنی چگونه و از کجا تامین شده باشد رنگ روغن ممکن است از زرد بسیار کمرنگ تا قهوه ای تیره تغییر کند.

مواد افزودنی به روغن موتور
امروزه کلیه ی روانکارها اعم از معدنی و یا سنتزی، برای داشتن کارایی مناسب و مطلوب نیازمند افزودن مواد شیمیایی دیگری (افزودنی ها) هستند که بتوانند خواص مورد نیاز را براورده سازند.
این مواد شیمیایی سنتزی که اغلب مواد آلی یا آلی فلزی هستند ضمن ابنکه خواص جدیدی به روانکار می دهند، می توانند برخی ویژگی های موجود در روانکار را تقویت و از بروز برخی پدیده های نامطلوب در سیستم جلوگیری نمایند. یک افزودنی ممکن است به سه طریق روانکار و سیستم روانکاری را تخت تاثیر قرار دهد:

– محافظت از سطوح روانکاری شده: افزودنی ها سطح روانکاری شده را می پوشانند و به این ترتیب از زنگ زدگی و سایش سطح جلوگیری می کنند. افزودنی های ضد سایش، بازدازنده های خوردگی، معلق کننده ها و پاک کننده ها از این نوع می باشند.

– افزایش کارایی روانکار: افزودنی ها باعث افزایش کارایی روانکار در کاربردهای خاص می شوند. بهبود دهنده های شاخص گرانروی، بهبود دهنده های اصطکاک و افزودنی های پایین آورنده ی نقطه ی ریزش از این نوع می باشند.

روغن های پایه
روغن پایه به روغنی گفته می شود که به عنوان یک پایه برای روانکار محسوب می شود. مهم ترین جز تشکیل دهنده ی روانکارها از لحاظ حجمی، روغن پایه می باشد و از نظر وزنی به طور متوسط بیش از 95% فرمولاسیون یک روانکار را تشکیل می دهد. در برخی از روانکارها (روغن کمپرسور و هیدرولیک) 99% روغن را روغن پایه و تنها 1% آن را مواد افزودنی تشکیل می دهد. روغن های پایه را می توان از منابع نفتی یا غیرنفتی به دست آورد. بیشتر روغن های پایه ی مصرفی در جهان از پالایش نفت خام به دست می آید. عمده ی ترکیبات تشکیل دهنده ی روغن های پایه را ترکیبات پارافینیک، نفتنیک و آروماتیک تشکیل می دهند.

روغن های صنعتی
کی از انواع روغن های تولید شده در شرکت توتال روغن های صنعتی هستند که در صنعت به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرند. برای آشنایی با این نوع از روغن ها به توضیح مختصری از آن می پردازیم:
برای تولید روغن صنعتی با کاربردهای مختلف و مشخصات معین، لازم است دو‎ ‎ماده اصلی به نام روغن پایه و ‏مواد افزودنی با یکدیگر مخلوط شوند‎.

‎روغن‎ ‎پایه، ماده ای نفتی است که برای تهیه آن سه روش مختلف وجود دارد. این روش‎ ‎ها عبارت هستند از ‏استفاده از برش مواد نفتی، تصفیه روغن های کارکرده و‎ ‎تولید به روش مصنوعی که امروزه به طور وسیع از ‏روش برش مواد نفتی استفاده‏‎ ‎می شود. مواد افزودنی در واقع موادشیمیایی با ترکیبات پیچیده ای هستند که‎ ‎با ‏افزودن آنها به روغن پایه به مقدار مشخص، می توان مشخصه مورد استفاده‏‎ ‎را در روغن صنعتی ایجاد کرد یا ‏خواصی از روغن صنعتی را بهبود بخشید‎.

اطلاعات درج شده روی برچسب روغن موتور
 غلظت و یا خاصیت چسبندگی(ویسکوزیته): اطلاعات مربوط به ویسکوزیته خواص و توانایی روانکار را در هنگام تغییر دما بیان می کند. در دمای بالا خاصیت کلیه مواد روغن نیز روان تر و به اصطلاح عامیانه شل تر می شود که در نتیجه آن احتمال آسیب موتور بالا می رود. بنابراین بسیار مهم است که از روغنی استفاده شود که ویسکوزیته آن به مقدار مناسب باشد تا در دمای بالای موتور خاصیت چسبندگی خود را حفظ کرده و تمامی قسمتهای موتور را روانکاری کند. همچنین به دلیل خاصیت انقباضی مواد در سرما روغن موتور نیز سفت تر شده و کارایی خود را نسبت به فصول عادی از دست می دهد که با افزودن ادتیو به روغن پایه از سفت شدن آن جلوگیری شده تا روغن توانایی روانکاری کلیه قطعات موتور را داشته باشد. این ویژگی با خصوصیت SAE اندازه گیری می شود.
 
 
 چگونه روغن موتور خودروی خود را چک کنیم؟
 لازم است روغن موتور خودرو در هر 1000 کیلومتر بررسی شود. به ویژه قبل از هر سفر طولانی این کار باید حتما جزو برنامه سفر قرار گیرد. در تصویر روبرو Danger به این معناست: شما نیاز دارید سطح روغن موتور خود را بالا ببرید. کلمه correct به این معناست: سطح روغن مناسب بوده و نیازی به افزودن روغن نمی باشد. توجه به سطح بهینه روغن نتایج زیر را در بر دارد:
 
1-    کاهش ورود آلاینده های مضر به جو
2-    کاهش ساییدگی زودرس قطعات موتور
3-    افزایش راندمان موتورو کاهش مصرف سوخت
4-    جلوگیری از شکل گیری رسوبات و کاهش زنگ زدگی

انواع سیستم های روانكاری درون موتور
در موتور یك خودرو ، با توجه به وجود انواع مختلف نیروها، نیاز به سیستم های مختلف روانكاری است.
در حالت كلی می توان نیروهای مكانیكی بین قطعات را به دو دسته اصلی نیروهای دورانی ـ فشاری و نیروهای مالشی تقسیم كرد.
نیروی دورانی ـ فشاری در قطعاتی مانند میل لنگ و میل سوپاپ به وجود آمده و نیروی مالشی در مناطقی مانند سیلندر ـ پیستون و یا سوپاپ وجود خواهد داشت. مجموعه سیلندر و پیستون به دو طریق روانكاری می شوند. در حالت اول روغن ازطریق مجرای تعبیه شده روی شاتون، به جداره سیلندر رسیده و در حالت دیگر با پاشیده شدن روغن توسط محورهای میل لنگ این كار انجام می شود. در نهایت روانكار با ایجاد لایه ای مناسب بین رینگ، پیستون و جداره سیلندر علاوه بر جلوگیری از تماس مستقیم سطوح، از فرار گازهای متراكم درون محفظه احتراق جلوگیری كرده و سپس توسط رینگ روغن جارو شده و به كارتر می ریزد. ازطرف دیگر، سیستم روانكاری در قطعاتی مانند میل لنگ و میل سوپاپ با روش مذكور متفاوت بوده و با توجه به نوع محورها و یاتاقان ها (ازنظر تحرك) روانكاری انجام می گیرد.